
Podatek od spadków i darowizn 2025

Otrzymanie darowizny od rodziny czy odziedziczenie majątku może wiązać się z obowiązkami podatkowymi, które wiele osób bagatelizuje. Niezrozumienie przepisów dotyczących podatku od spadków i darowizn prowadzi często do kosztownych błędów – od utraty prawa do zwolnienia po sankcyjne stawki sięgające 20% wartości nabytego majątku.
Spis treści
W 2025 roku obowiązują nowe, wyższe kwoty wolne od podatku wprowadzone w 2023 roku, ale wraz z nimi działają również bardziej restrykcyjne wymogi dokumentacyjne. Czy wiesz, że darowizna pieniężna od rodziców wymaga przelewu bankowego, aby skorzystać ze zwolnienia? Albo że darowizny od tej samej osoby sumuje się przez pięć lat?
Kluczowe informacje
- Podatek od spadków i darowizn obowiązuje przy nabyciu majątku przekraczającego określone kwoty wolne.
- Od 1 lipca 2023 roku obowiązują nowe, wyższe limity zwolnień: 36 120 zł (I grupa), 27 090 zł (II grupa), 5 733 zł (III grupa).
- Najbliższa rodzina (grupa 0) może uzyskać pełne zwolnienie po zgłoszeniu darowizny na formularzu SD-Z2.
- Darowizny od jednej osoby sumuje się w okresie 5 lat do ustalenia obowiązku podatkowego.
- Niezgłoszenie darowizny w terminie skutkuje utratą zwolnienia i karą do 20% podatku.
Podstawowe informacje o podatku od spadków i darowizn
Podatek od spadków i darowizn to danina publicznoprawna regulowana ustawą z 28 lipca 1983 roku, która opodatkowuje nieodpłatne nabycie majątku przez osoby fizyczne. Istotą tego podatku jest objęcie opodatkowaniem sytuacji, gdy ktoś otrzymuje rzeczy lub prawa majątkowe bez świadczenia wzajemnego.
Przedmiotem opodatkowania są rzeczy położone na terytorium Polski oraz prawa majątkowe wykonywane w Polsce lub nabywane od polskich rezydentów. Podatnikami są osoby fizyczne nabywające majątek – obdarowani i spadkobiercy.
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia majątku. W przypadku spadków jest to moment uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku, dla darowizn – data zawarcia umowy darowizny lub faktycznego przekazania majątku.
Podstawę opodatkowania stanowi czysta wartość nabytego majątku po potrąceniu długów i ciężarów. Można odliczyć koszty ostatniej choroby i pogrzebu spadkodawcy, koszty postępowania spadkowego czy wynagrodzenie wykonawcy testamentu.
Grupy podatkowe i kwoty wolne od podatku w 2025 roku
System podatku od spadków i darowizn opiera się na podziale nabywców na grupy według stopnia pokrewieństwa z darczyńcą lub spadkodawcą. Klasyfikacja do grupy podatkowej następuje wyłącznie na podstawie relacji rodzinnych.
Zerowa grupa podatkowa (część I grupy)
Do tej kategorii należą najbliżsi członkowie rodziny: małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha. Osoby z tej grupy mogą uzyskać pełne zwolnienie od podatku po zgłoszeniu nabycia majątku na formularzu SD-Z2.
I grupa podatkowa
Kwota wolna: 36 120 zł
Stawki progresywne:
- 3% od nadwyżki do 10 278 zł
- 5% od nadwyżki 10 278 – 20 556 zł
- 7% od nadwyżki powyżej 20 556 zł
II grupa podatkowa
Obejmuje dalszych krewnych jak ciotki, wujowie, siostrzeńcy, rodzeństwo rodziców, małżonkowie rodzeństwa. Kwota wolna: 27 090 zł Stawki: 7%, 9%, 12%
III grupa podatkowa
Osoby niespokrewnione i obce. Kwota wolna: 5 733 zł Stawki: 12%, 16%, 20%
Podwyższone kwoty wolne obowiązują od 1 lipca 2023 roku i stanowią znaczące usprawnienie dla podatników w porównaniu z poprzednimi limitami.
Zasady sumowania darowizn w okresie pięciu lat
Kluczową zasadą w podatku od darowizn jest mechanizm sumowania wszystkich otrzymanych darowizn od jednej osoby w ciągu pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Kwota wolna dotyczy łącznej wartości wszystkich darowizn, nie pojedynczych przekazań.
Przykład praktyczny sumowania
Jeśli w 2022 roku otrzymałeś od ojca darowiznę 20 000 zł, a w 2025 roku kolejne 18 000 zł, łączna suma wynosi 38 000 zł. Przekracza to limit 36 120 zł dla I grupy podatkowej, więc nadwyżkę 1 880 zł trzeba zgłosić, a przeciwnym wypadku należy zapłacić podatek od spadków i darowizn.
Nie sumuje się natomiast darowizn od różnych osób – każdy darczyńca traktowany jest oddzielnie, nawet gdy wszyscy należą do tej samej grupy podatkowej.
Dokumentowanie darowizn
Prowadzenie dokładnej dokumentacji dat i wartości otrzymanych darowizn ma kluczowe znaczenie. W sprawie zeznania podatkowego składanego w przyszłości, organy podatkowe mogą żądać udokumentowania wcześniejszych przekazań majątkowych.
Zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny
Członkowie zerowej grupy podatkowej mogą uzyskać pełne zwolnienie od podatku, ale muszą spełnić określone warunki formalne.
Formularz SD-Z2
Zgłoszenie darowizny należy złożyć na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny do odpowiedniego urzędu skarbowego. Można to zrobić osobiście, pocztą lub elektronicznie z kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Wymagania dokumentacyjne
Darowizny pieniężne muszą być udokumentowane dowodem przekazania w formie przelewu bankowego, przekazu pocztowego lub wpłaty na rachunek płatniczy nabywcy w banku albo spółdzielczej kasie oszczędnościowo kredytowej. Gotówka przekazana z ręki do ręki nie uprawnia do zwolnienia.
Konsekwencje niezgłoszenia
Niezgłoszona darowizna w terminie skutkuje utratą prawa do zwolnienia. Podatnik musi wówczas zapłacić podatek według stawek I grupy podatkowej, a w przypadku rażącego naruszenia przepisów może zostać zastosowana stawka sankcyjna do 20%.
Obowiązki podatkowe przy przekroczeniu kwot wolnych
Gdy wartość otrzymanego majątku przekracza kwoty wolnej, powstaje obowiązek złożenia zeznania podatkowego i zapłaty podatku.
Zeznanie podatkowe SD-3
Zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych składa się na formularzu SD-3 w terminie jednego miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Można je złożyć w dowolnym urzędzie skarbowym lub elektronicznie.
Wymagane dokumenty
Do zeznania należy dołączyć:
- Dokumenty potwierdzające nabycie majątku
- Dokumenty wyceny rzeczy lub praw majątkowych
- Dowody zapłaty podatku od wcześniejszych darowizn
- Dokumenty potwierdzające koszty podlegające odliczeniu
Obliczanie i płatność podatku
Podatek oblicza się od nadwyżki ponad kwotę wolną według progresywnych stawek właściwych dla danej grupy podatkowej. Po złożeniu zeznania, urząd skarbowy wydaje decyzję określającą wysokość zobowiązania. Podatek należy uiścić w terminie wyznaczonym w decyzji.
Praktyczne przykłady rozliczania darowizn
Przykład 1: Darowizna od rodziców
Otrzymanie 50 000 zł od obydwojga rodziców, czyli po 25 000 zł od matki i od ojca nie generuje obowiązku podatkowego po zgłoszeniu na formularzu SD-Z2 i udokumentowaniu przelewu bankowego. To klasyczny przypadek pełnego zwolnienia dla zerowej grupy podatkowej w ramach limitu ustawowego.
Przykład 2: Darowizna od ciotki
Darowizna 30 000 zł od ciotki (II grupa podatkowa) przekracza kwotę wolną 27 090 zł. Od nadwyżki 2 910 zł należy zapłacić podatek według stawki 7%, co daje 203,70 zł.
Przykład 3: Darowizny od różnych osób
Otrzymanie 25 000 zł od matki i 20 000 zł od teściowej w tym samym roku oznacza rozliczenie każdej darowizny oddzielnie. Obie mieszczą się w limitach swoich grup, więc po zgłoszeniu na SD-Z2 nie ma obowiązku podatkowego.
Przykład 4: Darowizna nieruchomości
Przy darowiźnie nieruchomości jej wartość określa się według cen rynkowych na dzień nabycia własności rzeczy.
Przykład 5: Darowizny w czasie
Jeśli w 2020 roku otrzymałeś 15 000 zł od brata, a w 2024 roku kolejne 25 000 zł, suma wynosi 40 000 zł. Przekracza to limit I grupy, więc od nadwyżki 3 880 zł zapłacisz 3% podatku, czyli 116,40 zł, jeśli nie złożysz zgłoszenia w terminie.
Konsekwencje uchylania się od podatku
Niezgłoszenie darowizny lub ukrywanie faktu nabycia majątku niesie poważne konsekwencje finansowe i prawne.
Sankcje finansowe
- Sankcyjna stawka podatku do 20% wartości nabytego majątku
- Odsetki ustawowe za zwłokę od dnia, w którym należało uiścić podatek
- Brak możliwości skorzystania z instytucji czynnego żalu po terminie
Postępowanie kontrolne
Organy podatkowe mogą wszcząć postępowanie kontrolne w sprawie właściwości organów podatkowych. Podczas kontroli sprawdzane są wszystkie aspekty nabycia majątku i dokumentacji podatkowej.
Przedawnienie zobowiązań
W przypadku podatku od spadków i darowizn urząd skarbowy ma ograniczony czas na ustalenie i naliczenie zobowiązania podatkowego.
Jeżeli spadkobierca złożył deklarację SD-3 w terminie i podał wszystkie wymagane dane, to decyzja podatkowa musi zostać doręczona w ciągu 3 lat od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Jeśli natomiast deklaracja nie została złożona albo była niepełna, termin ten wydłuża się do 5 lat – licząc również od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Po upływie tych terminów zobowiązanie podatkowe nie powstaje – urząd nie może skutecznie wydać decyzji, a podatek się przedawnia.
Warto pamiętać, że w przypadku dziedziczenia obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Co do zasady, przyjęcie następuje po 6 miesiącach od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule powołania do spadku.
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się po 5 latach od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku. Jednak wszczęcie postępowania kontrolnego przerywa bieg przedawnienia.
Odpowiedzialność karna
W przypadku popełnionego czynu zabronionego określonego w kodeksie karnym skarbowym, podatnik może ponieść odpowiedzialność za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
FAQ
Czy darowizna od rodziców podlega opodatkowaniu? Nie, jeśli zostanie zgłoszona na formularzu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy i będzie udokumentowana przelewem bankowym.
Jaki jest limit darowizny bez podatku w 2025 roku? 36 120 zł dla I grupy podatkowej lub bez limitu po zgłoszeniu SD-Z2 dla zerowej grupy podatkowej (najbliższa rodzina).
Czy trzeba zgłaszać darowiznę 20 000 zł od rodziców? Nie jest to obowiązkowe, jeśli mieści się w limicie 36 120 zł w ciągu 5 lat od tej samej osoby, ale zgłoszenie daje pełne zwolnienie.
Kiedy powstaje obowiązek podatkowy? Z chwilą nabycia rzeczy lub praw majątkowych lub powołania się na nabycie przed organem podatkowym.
Czy można odliczyć darowiznę od podatku? Darowizny na organizacje pożytku publicznego można odliczyć do 6% dochodu w podatku dochodowym, ale to nie dotyczy podatku od spadków i darowizn.
Co grozi za niezgłoszenie darowizny? Utrata prawa do zwolnienia, kara do 20% wartości nabytego majątku i odsetki za zwłokę.
Jak długo przechowywać dokumenty darowizn? Minimum 5 lat ze względu na zasadę sumowania darowizn i możliwość kontroli podatkowej.
Czy darowizna między małżonkami podlega podatkowi? Nie, po zgłoszeniu na SD-Z2 i udokumentowaniu przelewu małżonkowie są zwolnieni z podatku.
Podsumowanie
Podatek od spadków i darowizn w 2025 roku charakteryzuje się systemem preferencji dla najbliższej rodziny, ale wymaga precyzyjnego przestrzegania procedur formalnych. Kluczowe znaczenie ma właściwe dokumentowanie przekazań majątkowych i terminowe składanie zgłoszeń.
Pamiętaj o zasadzie sumowania darowizn w okresie pięciu lat – może ona zaskoczyć przy pozornie bezpiecznych kwotach. Zawsze dokumentuj darowizny pieniężne przelewem bankowym i zachowuj dokumentację przez co najmniej 5 lat.
W przypadku skomplikowanych sytuacji majątkowych lub wątpliwości co do interpretacji przepisów, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie podatkowym lub z doradcą podatkowym. Koszty profesjonalnej pomocy są zazwyczaj nieporównywalnie niższe niż sankcje za błędy w rozliczeniu podatku od spadków i darowizn.
Masz wątpliwości co do swojej sytuacji prawno-podatkowej? Skontaktuj się ze mną poprzez wypełnienie formularza kontaktowego.