Fiskus nie może dowolnie interpretować działań przedsiębiorców
Oszustwa karuzelowe w VAT stanowią poważne zagrożenie dla systemu podatkowego. Wyzwaniem jest również sposób, w jaki organy podatkowe traktują rzetelnych przedsiębiorców. Czy każda współpraca z „podejrzanym” kontrahentem oznacza udział w oszustwie? Czy fiskus może sugerować przedsiębiorcom, z kim powinni współpracować? Odpowiedzi na te pytania dostarcza ważny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 19 czerwca 2024 r. (sygn. I SA/Wr 952/23).
Spis treści
Należyta staranność to podstawa, ale fiskus nie może wymagać niemożliwego
Sąd podkreślił, że oszustwa karuzelowe często wykorzystują rzetelnych podatników jako narzędzie do legalizacji procederu. Samo istnienie „znikającego podatnika” w łańcuchu dostaw nie wystarczy do zakwestionowania transakcji. Kluczowe jest udowodnienie, że przedsiębiorca wiedział lub powinien był wiedzieć o nieuczciwym charakterze transakcji.
Jeśli organ podatkowy nie jest w stanie tego wykazać, powinien skupić się na analizie staranności podatnika. Należy zatem sprawdzić, czy przedsiębiorca dochował należytej staranności przy weryfikacji swoich kontrahentów. WSA jasno wskazał, że samo podważanie działań podatnika nie jest wystarczające do odebrania mu prawa do odliczenia VAT.
To przedsiębiorca decyduje, z kim współpracuje – nie fiskus
Sąd podkreślił, że wybór kontrahentów należy do decyzji podatnika. Organy podatkowe nie mogą narzucać przedsiębiorcy, jak prowadzić swój biznes. W uzasadnieniu wyroku czytamy:
„To podatnik, a nie organ decyduje o doborze kontrahentów. Trudno uznać w tej sytuacji, że współpraca z kontrahentem powiązanym kapitałowo i osobowo może świadczyć przesądzająco o świadomym udziale w karuzeli podatkowej.”.
To istotne stanowisko, ponieważ przedsiębiorcy nie mogą być automatycznie uznawani za uczestników oszustwa. Nie można ich obwiniać tylko dlatego, że współpracują z określonymi podmiotami, a fiskus nie może również uznaniowo oceniać ich decyzji biznesowych.
Organ podatkowy namawiał do czynu nieuczciwej konkurencji?
Jednym z kontrowersyjnych zarzutów fiskusa było stwierdzenie, że podatnik powinien był „skrócić łańcuch dostaw”. Fiskus sugerował, że podatnik powinien wyeliminować swojego dostawcę i kupować towar bezpośrednio od podmiotu na wcześniejszym etapie obrotu.
Sąd uznał ten zarzut za bezpodstawny i zwrócił uwagę na niebezpieczne konsekwencje takiego podejścia:
„Umknęło organowi podatkowemu, że sugerując jako właściwy taki rodzaj postępowania, namawia on skarżącą do dokonania czynu mogącego nosić znamiona czynu nieuczciwej konkurencji.”.
Zdaniem WSA, organ faktycznie sugerował podatnikowi rozwiązanie umowy ze swoim dostawcą, co mogłoby zostać uznane za naruszenie art. 12 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. To ważny sygnał, że fiskus nie powinien ingerować w decyzje biznesowe przedsiębiorców. Ponadto, taka ingerencja mogłaby narazić ich na odpowiedzialność prawną, co jest nieakceptowalne.
Co ten wyrok oznacza dla przedsiębiorców?
- Organ podatkowy nie może automatycznie uznawać podatnika za uczestnika oszustwa. Zwłaszcza, gdy w jego łańcuchu dostaw pojawił się nierzetelny kontrahent.
- Wybór dostawców i kontrahentów to decyzja biznesowa przedsiębiorcy – fiskus nie ma prawa narzucać, z kim powinien współpracować.
- Nie można wymagać od podatnika, by eliminował kontrahentów tylko dlatego, że urzędnik uzna to za „lepsze rozwiązanie”.
- Sądy coraz częściej bronią przedsiębiorców przed nadmiernymi interpretacjami organów podatkowych, które nie mają podstaw w prawie.
Wyrok WSA we Wrocławiu wzmacnia pozycję przedsiębiorców w sporach podatkowych i ogranicza możliwość stosowania przez fiskusa nieuzasadnionych domniemań. Pokazuje to, że obrona swoich praw w sądzie ma sens. Jest to szczególnie ważne, gdy organy podatkowe próbują interpretować rzeczywistość na swoją korzyść, kosztem uczciwych firm. Sprawy podatkowe, w których istotną kwestią jest zarzut udziału w procederze oszustwa karuzelowego są szczególnie zawiłe. Warto w tym zakresie posiłkować się profesjonalną pomocą prawną świadczoną przez radcę prawnego.
Wyrok nie jest jeszcze prawomocny. Cała treść orzeczenia jest dostępna tu: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/4DE07F19FC
