Fundacja rodzinna

Od 2023 roku przedsiębiorcy rodzinni mogą korzystać z nowego narzędzia prawnego – fundacji rodzinnej. To rozwiązanie powstało z myślą o firmach budowanych przez pokolenia, które chcą zadbać o bezpieczeństwo zgromadzonego majątku oraz ciągłość działania biznesu. Już po kilkunastu miesiącach od wprowadzenia przepisów widać, że fundacja rodzinna sprawdza się szczególnie wtedy, gdy spadkobiercy nie są zainteresowani codziennym prowadzeniem firmy, ale zależy im na utrzymaniu jej wartości i trwałości.

Czym jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to rozwiązanie, które umożliwia uporządkowanie spraw majątkowych i zapewnia ciągłość biznesu na pokolenia, bez konieczności angażowania spadkobierców w codzienne zarządzanie. Fundacja rodzinna musi mieć siedzibę w Polsce i działa jako samodzielny podmiot prawny – posiada osobowość prawną, co pozwala jej funkcjonować niezależnie, we własnym imieniu. Dzięki temu fundator może przekazać zarządzanie majątkiem fundacji, zachowując przy tym dochody, ale bez konieczności dalszego angażowania się w prowadzenie biznesu. Fundacja może również wypłacać środki członkom rodziny, zapewniając im finansowe wsparcie oraz wspierając różne pokolenia członków rodziny. Sukcesja i ochrona majątku mogą być realizowane w formie fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna oddziela biznes od życia prywatnego – majątek trafia do fundacji, która realizuje cele fundatora i chroni wypracowane wartości. Majątek fundacji rodzinnej jest oddzielony od majątku prywatnego fundatora i służy zabezpieczeniu interesów członków rodziny. To narzędzie do trwałego zabezpieczenia firmy i rodziny. Fundacja rodzinna umożliwia ochronę firmy rodzinnej i jej sukcesję w formie fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna umożliwia fundatorowi wycofanie się z aktywnego prowadzenia biznesu, zapewniając jednocześnie stabilność majątku. Do fundacji mogą być przekazywane różne składniki majątku, takie jak nieruchomości, udziały czy inne aktywa.

Założenie fundacji rodzinnej

Założenie fundacji rodzinnej to proces, który wymaga przemyślanej strategii i odpowiedniego przygotowania. Aby założyć fundację rodzinną, fundator musi sporządzić akt założycielski, w którym określi cel fundacji, zasady jej funkcjonowania oraz sposób zarządzania majątkiem. Fundacja rodzinna, jako osoba prawna, powstaje z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Minimalna wartość majątku, który należy wnieść przy utworzeniu fundacji rodzinnej, wynosi 100 000 zł. Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej nie podlega podatkowi dochodowemu ani podatkowi od czynności cywilnoprawnych, co czyni to rozwiązanie atrakcyjnym pod względem podatkowym. Fundacja rodzinna powoływana jest w celu zarządzania majątkiem i spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów, zgodnie z wolą fundatora i w interesie beneficjentów.

Kto może zostać fundatorem

Fundatorem fundacji rodzinnej może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, czyli może swobodnie dysponować swoim majątkiem. W przypadku fundacji założonej aktem założycielskim, możliwe jest, aby fundatorami byli również kilkuosobowi założyciele. Natomiast jeśli fundacja jest ustanawiana w testamencie, fundator może być tylko jeden.

Kto może zostać beneficjentem

Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać zarówno osoba fizyczna, jak i organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Choć najczęściej beneficjentami fundacji są osoby z najbliższej rodziny fundatora, takie jak małżonek, dzieci czy rodzice, nic nie stoi na przeszkodzie, by wskazać także inne osoby lub organizacje, które będą czerpały korzyści z fundacji.

Kto kieruje fundacją rodzinną

Fundacją rodzinną zarządza wyznaczony zarząd, który jest odpowiedzialny za jej codzienne funkcjonowanie. Możliwe jest również powołanie rady nadzorczej, która będzie kontrolować działania fundacji. Fundator może także ustanowić zgromadzenie beneficjentów, które zbiera się w wyznaczonych sytuacjach, takich jak zatwierdzenie sprawozdań finansowych lub uzupełnianie składu organów fundacji. Takie rozwiązanie zapewnia rodzinie realny wpływ na decyzje dotyczące funkcjonowania fundacji przez długie lata.

Działalność gospodarcza w fundacji rodzinnej

Fundacje rodzinne zazwyczaj nie mogą wykonywać działalności gospodarczej, aby chronić majątek wniesiony do fundacji. Ustawa przewiduje jednak wyjątki – fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie określonym ustawą. Działalność fundacji rodzinnej obejmuje m.in. czynności związane z działalnością fundacji, takie jak najem, dzierżawa czy inwestycje, a także inne działania wskazane w przepisach.

Do wyjątków należą:

1. Zbywanie mienia, które nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia, oraz udostępnianie mienia, z wyłączeniem działalności spekulacyjnej.
2. Wynajem, dzierżawa lub udostępnianie posiadanych składników majątku, w tym nieruchomości, udziałów czy innych aktywów. Nieruchomości oddane w najem lub dzierżawę mogą podlegać opodatkowaniu w podobnym charakterze jak inne formy działalności gospodarczej.
3. Przystępowanie do spółek handlowych i funduszy inwestycyjnych mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, a także do innych podmiotów o podobnym charakterze, w celu realizacji celów majątkowych fundacji.
4. Nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych oraz praw o podobnym charakterze (papierów wartościowych instrumentów pochodnych), a także inwestowanie w funduszach inwestycyjnych.
5. Udzielanie wybranym podmiotom pożyczek jako dopuszczalna działalność inwestycyjna wspierająca zarządzanie majątkiem fundacji.
6. Przeprowadzanie transakcji zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej, w tym celu dokonywania płatności związanych z wypłatą świadczeń beneficjentom lub prowadzeniem działalności rolniczej.
7. Prowadzenie działalności w zakresie gospodarki leśnej, z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących działalności spekulacyjnej.
8. Przekazanie zorganizowanej części przedsiębiorstwa do fundacji rodzinnej podlega opodatkowaniu i nie korzysta ze zwolnienia podatkowego – jest to wyjątek od ogólnych zasad.
9. Niektóre działania mogą być realizowane na innej podstawie prawnej niż ogólne zasady działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami szczególnymi.

Fundacja rodzinna może współpracować z podmiotami mającymi swoją siedzibę zarówno w kraju, jak i za granicą. Zakres działalności fundacji rodzinnej oraz związanych z działalnością fundacji czynności jest ściśle określony przepisami prawa, a wszelkie działania wykraczające poza te ramy są niedozwolone.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna staje się podatnikiem podatku dochodowego w określonych sytuacjach, w szczególności gdy przekazuje świadczenia na rzecz beneficjenta. Dochody fundatora oraz beneficjentów fundacji rodzinnej podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, czyli zgodnie z przepisami o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednak te dochody nie są obciążone podatkiem od spadków i darowizn.

Świadczenia na rzecz beneficjenta oraz przekazanie rzeczy beneficjenta podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Obowiązek zapłaty podatku dochodowego powstaje w momencie przekazania świadczeń na rzecz beneficjenta lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Wysokość podatku zależy od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem. Osoby bliskie fundatorowi (np. małżonek, dzieci, rodzice) są zwolnione z tego podatku, natomiast dla innych osób stawka wynosi 15%.

Warto również zaznaczyć, że tylko część świadczenia lub mienia, które trafi do fundatora lub jego bliskich, jest zwolniona z podatku. Dotyczy to proporcji odpowiadającej ich udziałowi w majątku fundacji.

Wygląda opodatkowanie fundacji rodzinnej w kontekście CIT, PIT i VAT – fundację rodzinną przychodów obejmują różne podatki, w zależności od źródła i beneficjenta. Zasadą jest, że fundacja rodzinna nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych na etapie osiągania dochodów, a obowiązek podatkowy powstaje dopiero w momencie przekazania świadczeń beneficjentom.

Zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych

Fundacje rodzinne korzystają z podmiotowego zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Podstawą prawną tego zwolnienia jest ustawa o fundacji rodzinnej. Zwolnienie fundacji rodzinnej dotyczy dochodów osiąganych w ramach działalności określonej ustawą, co pozwala na korzystne inwestowanie środków bez natychmiastowych obciążeń podatkowych. Szczegółowe zasady zwolnienia określają ustawy o fundacji rodzinnej. Oznacza to, że fundacja nie płaci podatku dochodowego od majątku, który nabywa, ani od dochodów, które uzyskuje z działalności dozwolonej przez ustawę o fundacji rodzinnej. Przykładem może być majątek przekazany fundacji przez fundatora lub dochody z wynajmu nieruchomości posiadanych przez fundację.

Opodatkowanie świadczeń na rzecz beneficjentów i fundatora

Choć fundacje rodzinne cieszą się zwolnieniem z podatku dochodowego od osób prawnych, nie dotyczy to wszystkich przypadków. Fundacja rodzinna musi zapłacić podatek dochodowy od świadczeń, które przekazuje na rzecz beneficjentów lub fundatora. Wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów i fundatora podlegają opodatkowaniu według określonej stawki. Podatek wynosi 15% wartości przekazanych świadczeń lub mienia.

Fundacje prowadzące działalność gospodarczą

W przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej, która prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza zakres określony ustawą, nie przysługuje jej zwolnienie podatkowe.

Warto pamiętać, że fundacje rodzinne, które prowadzą działalność gospodarczą poza tym, co jest dozwolone przez ustawę o fundacji rodzinnej, nie korzystają z powyższego zwolnienia podatkowego. W takim przypadku fundacja może zostać obciążona dodatkowymi obowiązkami podatkowymi.

Fundacja rodzinna a prawo spadkowe – co warto wiedzieć?

Ustanowienie fundacji rodzinnej wpływa na prawo spadkowe oraz zasady zachowku, w szczególności w zakresie ochrony praw spadkobierców i odpowiedzialności za zobowiązania finansowe fundatora zarówno przed, jak i po ustanowieniu fundacji rodzinnej. Warto podkreślić, że termin dnia sporządzenia aktu założycielskiego jest kluczowy dla ustalenia obowiązków spadkowych oraz prawidłowego zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru.

W kontekście prawa spadkowego fundacja rodzinna wprowadza zmiany w obliczaniu zachowku, który krewni mogą żądać od spadkobierców. Zmiany te obejmują m.in.:

• zrzeczenie się zachowku,
• rozłożenie go na raty,
• odroczenie terminu płatności,
• obniżenie jego wysokości.

Ponadto, fundusz założycielski fundacji, wniesiony przed ponad dziesięcioma laty, nie jest wliczany do spadku, chyba że fundacja jest spadkobiercą. Świadczenia otrzymane od fundacji mogą również obniżyć wartość zachowku. W przypadku rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przekazanie majątku beneficjentom podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, co wiąże się z dodatkowymi konsekwencjami podatkowymi dla uprawnionych.

Odpowiedzialność fundacji rodzinnej za zobowiązania fundatora

Fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania fundatora, zarówno te powstałe przed jej ustanowieniem, jak i po. Oznacza to, że fundacja ponosi odpowiedzialność za zobowiązania powstałe zarówno przed, jak i po ustanowieniu fundacji rodzinnej. Odpowiedzialność fundacji jest solidarna za zobowiązania alimentacyjne, które pojawiły się przed jej założeniem. Po założeniu fundacji fundacja może ponosić odpowiedzialność subsydiarną, czyli tylko wtedy, gdy egzekucja z majątku fundatora okaże się bezskuteczna.

W przypadku zobowiązań alimentacyjnych, fundacja ma obowiązek zabezpieczyć finansowo osoby, wobec których fundator ma takie zobowiązania, w pierwszej kolejności.

Ład rodzinny – jak pomóc w zarządzaniu firmą i majątkiem?

Ład rodzinny to system, który wspiera podejmowanie decyzji i poprawia komunikację w rodzinie, co ma kluczowe znaczenie w zarządzaniu firmą i majątkiem rodzinnym. Wprowadzenie ładu rodzinnego pomaga uniknąć konfliktów i zapewnia harmonijną współpracę pomiędzy rodziną, firmą i fundacją. Najważniejszym dokumentem kończącym ten proces jest statut fundacji rodzinnej, który powinien być dopasowany do potrzeb rodziny biznesowej, uwzględniając interesy fundatora, beneficjentów oraz innych osób związanych z fundacją. Taki statut stanowi fundament dla skutecznego, wielopokoleniowego zarządzania majątkiem rodzinnym i firmą.

Zmiany w 2025 r.

W 2025 roku rząd wraca do zawieszonego w 2024 roku projektu zmian podatkowych dla fundacji rodzinnych, który obejmuje trzy główne obszary: uszczelnienie opodatkowania, nałożenie daniny solidarnościowej na wypłaty dla beneficjentów oraz opodatkowanie fundacji podatkiem od zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC).

Korzyści z założenia fundacji rodzinnej

Założenie fundacji rodzinnej niesie ze sobą wiele korzyści, które docenią zarówno właściciele firm rodzinnych, jak i ich najbliżsi. Przede wszystkim fundacja rodzinna pozwala na skuteczne zabezpieczenie sukcesji przedsiębiorstwa, umożliwiając przekazanie majątku kolejnym pokoleniom bez ryzyka rozdrobnienia udziałów. Dzięki temu firma może zachować rodzinny charakter i stabilną pozycję na rynku, a także uniknąć przejęcia przez osoby trzecie. Fundacja rodzinna umożliwia również akumulację kapitału i profesjonalne zarządzanie majątkiem fundacji rodzinnej, co sprzyja długofalowemu rozwojowi firm rodzinnych. Dodatkowo, opodatkowanie fundacji rodzinnej jest korzystne – fundacja korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego od dochodów z działalności przewidzianej ustawą, a wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów podlega opodatkowaniu według stawki 15%. To sprawia, że fundacja rodzinna jest efektywnym narzędziem ochrony majątku i realizacji świadczeń na rzecz beneficjentów.

Podsumowanie

Podsumowując, fundacja rodzinna to rozwiązanie, które pozwala firmom rodzinnym skutecznie zabezpieczyć przyszłość przedsiębiorstwa i majątku rodzinnego. Założenie fundacji rodzinnej wymaga odpowiedniego przygotowania, ale przynosi wymierne korzyści – od ochrony przed przejęciem przez osoby trzecie, przez zachowanie rodzinnego charakteru firmy, po korzystne opodatkowanie fundacji rodzinnej i wypłatę świadczeń na rzecz beneficjentów. Jeśli rozważasz założenie fundacji rodzinnej, warto skorzystać z pomocy eksperta, który pomoże przeprowadzić cały proces i doradzi, jak najlepiej wykorzystać potencjał tego rozwiązania dla firm rodzinnych.

Artykuł został przygotowany dla Strefa Nieruchomości – Magazyn Inwestora, swoją wersję wydania możesz zamówić tutaj.

Jeśli chcesz skonsultować swoją sytuację, wypełnij formularz:

Zarządzasz firmą z myślą o przyszłości?
Zapisz się na newsletter dla przedsiębiorców i inwestorów, którzy świadomie budują struktury właścicielskie, chronią majątek i planują sukcesję. Konkretne treści. Zero lania wody.

Dołącz do grona świadomych właścicieli: