Fałszywe faktury wystawione przez pracownika bez wiedzy pracodawcy – wyrok TSUE z 30 stycznia 2024 r., nr C-442/22

Wprowadzenie

Czy tylko pracodawca będzie odpowiadał za fałszywe faktury wystawione przez jego pracownika bez wiedzy i zgody pracodawcy? Jak radzić sobie w tego typu sytuacjach i jak przeciwdziałać niepożądanym zachowaniom pracowników? Co więcej, jak przygotować się na nadchodzący KSeF, jeżeli pracownicy nadal popełniają błędy przy wystawianiu faktur?

Zarys sprawy

Polski podatnik – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – prowadziła w latach 2001 – 2015 działalność gospodarczą m.in. w przedmiocie sprzedaży paliw. Spółka prowadziła pełną księgowość, była czynnym podatnikiem VAT i zatrudniała średnio 14 pracowników.

Wobec Spółki została przeprowadzona kontrola podatkowa, w wyniku której organy podatkowe ustaliły, że od stycznia 2010 r. do kwietnia 2014 r. w imieniu Spółki zostały wystawione fałszywe faktury – łącznie 1679 sztuk na łączną kwotę VAT 1.497.847 zł. VAT z fałszywych faktur nie został przez Spółkę rozliczony w budżecie, ani wykazany w rejestrach i deklaracjach. Faktury te zostały zaewidencjonowane przez inne przedsiębiorstwa, które dokonały odliczenia VAT wykazanego na fałszywych fakturach.

Spółka przeprowadziła wewnętrzną weryfikację i ustaliła, że jedna z jej pracownic, zatrudniona jako kierownik stacji benzynowej i uprawniona do wystawiania faktur w imieniu Spółki, wystawiała faktury zbiorcze do paragonów zbieranych przez pracowników kierowanej przez nią stacji benzynowej. Paragony pochodziły z koszy na śmieci. Pracownica wystawiała faktury w innym formacie, niż faktury wystawiane przez Spółkę, faktury były wystawiane pod nieobecność zastępcy kierownika, nie były drukowane kopie faktur, fałszywe faktury nie były przekazywane przez pracownicę do księgowości. Pracownica wykorzystała dane swojego pracodawcy bez jego wiedzy i zgody do wystawiania fałszywych faktur wykazujących VAT i przedstawiających Spółkę jako podatnika w celu niezgodnej z prawem sprzedaży tych faktur, tak aby nabywcy mogli w sposób nieuzasadniony skorzystać z prawa do odliczenia nienależnego VAT. Spółka ustaliła, że faktury nie były wystawiane na jej komputerze służbowym ani w pomieszczeniach stacji paliw.

Spółka zaskarżyła decyzję drugiej instancji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, jednak ten sąd przychylił się do stanowiska organów podatkowych. Następnie, Spółka złożyła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który to skierował pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Sprawa przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Trybunał w wyroku z 30 stycznia 2024 r., nr C-442/22 uznał, że Spółka jako pracodawca nie dochowała należytej staranności i nie wprowadziła dodatkowej procedury weryfikującej pracowników, którzy są uprawnieni do wystawiania faktur w imieniu Spółki. Pracodawca powinien kontrolować działania swoich pracowników w zakresie powierzonych zadań. System nadzoru i kontroli powinien być tak ustalony, by Spółka jako pracodawca uniemożliwiła pracownikom wykorzystanie jej danych identyfikujących do celów VAT do wystawiania fałszywych faktur w celu popełnienia oszustwa.

Dodatkowo, z opinii Rzecznik Generalnej Juliane Kokott z 21 września 2023 r. wydanej w tej sprawie wynika, że gdyby fałszywe faktury były wystawione przez osobę trzecią, zupełnie niezależną od Spółki, to Spółka nigdy nie byłaby uznana za wystawcę tych faktury. Jednak pracownica Spółki posłużyła się firmą swojego pracodawcy, a to oznacza, że Spółka ponosi odpowiedzialność za działania pracownika na zasadzie ryzyka.

Z opinii Rzecznik Generalnej Juliane Kokott płynie rekomendacja dla podatników, by wprowadzili prosty wewnętrzny system zarządzania ryzykiem, ponieważ podatnik jako pracodawca nie może ślepo ufać swoim pracownikom.

Fałszywe faktury, niefrasobliwi pracownicy i KSeF

W powyższej sprawie odpowiedzialność za zapłatę podatku ponosi pracownik, który wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT i który posługuje się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody. Pracodawca będzie jednak ponosił odpowiedzialność za wykazany w fałszywych fakturach VAT, jeżeli nie dochował należytej staranności wymaganej w celu kontrolowania działań pracownika.

Jakie wnioski należy wyciągnąć z omawianego wyroku TSUE? Pracodawca powinien nadzorować swoich pracowników i wdrażać odpowiednie procedury dotyczące prawidłowości wystawiania faktur. Ma to bardzo istotne znaczenie w kontekście od dawna zapowiadanego systemu KSeF, w którym raz wystawionej faktury nie będzie można dowolnie podmienić z uwagi na niewłaściwą kwotę do zapłaty, stawkę podatku, ilość wykazanych towarów. Każda taka pomyłka będzie traktowana jako faktura korygująca. To oznacza, że co bardziej niefrasobliwi pracownicy powinni być jeszcze bardziej wyczuleni na prawidłowość swoich działań. Pracodawcy zaś powinni wdrożyć odpowiednie procedury weryfikujące pracowników w zakresie poprawności wystawianych faktur.

Jeżeli chciałbyś wdrożyć procedurę należytej staranności w swoim przedsiębiorstwie, umów się na konsultację!